Osmanlı'da Siyasi Çözülme

Osmanlı konusunda yapılan çalışmalar ve belirtilen kanaatler, maalesef belirli peşin hükümlerden yola çıkılararak ortaya konmaktadır. Yani, ya onu reddetmek ve belirli sistem kalıplan içerisine hapsetmek veya her şeyiyle benimsemek şeklinde bir eğilim bulunmaktadır. Osmanlı'yı her şeyiyle benimsemek isteyenlerin sayısı son derece azdır ve bu da belirli bir etki-tepki olayından kaynaklanmaktadır. Ancak red olayı, son derece geniş bir zümre tarafından benimsenmektedir. Osmanlı'yı Cumhuriyet rejiminin bekası ve haklılığı adına reddeden bir akımın varlığı öteden beri bilinmektedir. Fakat bu akımın içerisinde olan bazı ciddî araştumacılar bile, ortaya koyduklan malzemelerle OsmanlI'nın yüceliğini sergilemektedirler. Diğer yandan Osmanlı toplum yapısını Marksist yaklaşımlar içerisinde ele alanlar, Osmanlı sistemindeki ekonomik faktörleri ön plâna çıkartmak suretiyle bu büyük kültür ve medeniyeti, materyalist değerlere ve sınıf mücadelelerine oturtmak düşüncesindedirler. Ancak konuyla ilgilenenler pekâlâ bilmektedirler ki, bu tez de tutarlı temellere oturmamaktadır.

Bir üçüncü reddiye ise, kendilerini Islâmcı çerçeve içerisinde görenlerden gelmektedir. Bunlar da değişik kaynaklara dayanarak Osmanlı'yı şeriat ölçüleri içerisinde ele alıp, onun varlığını saltanat ve zulme dayalı bir yönetim olarak göstermek çabası içerisindedirler. Kanaatimizce mesele; hissiyattan uzak, İlmî ve objektif verilere dayanarak bir değerlendirme yapamamaktan ileri gelmektedir. Gerçekte ise, OsmanlI'nın hukukî ve siyasî sistem olarak en belirgin kaynağının İslâm olduğunu görmekteyiz. Bu böyle olmasına karşılık, çeşitli dönemlerde padişah veya diğer devlet adamlarının etkisiyle bu sistemin bazı prensipleri ihlâl edilmiştir. Veya denilebilir ki, Osmanlı, kuruluş olarak İslâm'ın öngördüğü müesseseler! tamamen yerine getirememiştir.

Bütün bunlara rağmen; Osmanlı, İslâm kültür ve medeniyetinin son büyük temsilcilerindendi.